Objawy z dolnych dróg moczowych, czyli objawy o typie LUTS (z ang. Lower Urinary Tract Symptoms), bóle miednicy, zapalenie prostaty – jak by tego nie nazwać – dotykać mogą mężczyzn w każdym wieku. Nawet młodym. Co to znaczy młody wiek u mężczyzny to temat na inny artykuł. Fakty są takie, że wymienione dolegliwości występują u mężczyzn równie często jak choroba niedokrwienna serca czy cukrzyca. Objawy „związane z prostatą” dotykają od 2,2 do 9,7% mężczyzn – średnio 1 na 12tu mężczyzn. 

Pod koniec lat 90tych objawy „zapalenia prostaty” czyli prostatitis podzielono na formy bakteryjne (ostre i przewlekłe), prostatodynię (zespół bólowy miednicy małej – czyli CPP – z ang. Chronic Pelvic Pain) i bezobjawowe zapalenie prostaty. U mniej niż 10% mężczyzn z „zapaleniem prostaty” udaje się wyizolować patogen odpowiedzialny za rozwój choroby (tzn. znaleźć bakterię, która wywołała chorobę). 10% ostrych stanów przejdzie w przewlekłe a kolejne 10% właśnie w CPP, czyli zespół bólowy. I to właśnie ta odmiana odpowiada za 90% zespołów związanych z tzw. zapaleniem prostaty. 

I tak jak leczenie ewidentnie bakteryjnego zapalenia prostaty wydaje się być dość proste, gdyż wymaga dobrania odpowiedniego antybiotyku tak już skuteczne leczenie CPP okazuje się być ogromnym i niełatwym wyzwaniem – tak dla Pacjenta jak i dla Urologa. CPP jest bardzo niejednorodnym i złożonym zagadnieniem, wobec czego monoterapia (terapia tylko „jedną tabletką”) w większości przypadków jest po prostu nieskuteczna. 

Rozpoznanie przewlekłego zapalenia prostaty/CPP opiera się na występowaniu przez minimum 3 miesiące w ostatnich 6ciu objawów typowych dla tej przypadłości. Na początku leczenia konieczne jest wykluczenia podstawowych przyczyn występowania podobnych objawów – tj. choroby nowotworowej (pęcherz, prostata) infekcji dróg moczowych, nieprawidłowości anatomicznych czy zaburzeń neurologicznych. 
 

Wachlarz objawów, które mogą u takiego Pacjenta się pojawić jest bardzo szeroki. Z reguły jednoczasowo występuje jedynie kilka z nich:
- Niepokój związany z występowaniem objawów – Może to coś poważnego? Może coś przegapiam?
- Depresja lub obniżony nastrój – zarówno jako przyczyna jak i skutek choroby, która wyłącza wielu pacjentów z codziennej aktywności jak praca, czas wolny, kontakty z ludźmi) 
- Parcia naglące, częstomocz, nadreaktywność pęcherza moczowego, słaby strumień moczu, trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnej mikcji, 
- Bóle w okolicy krocza/prostaty, podbrzusza, ból w trakcie/pod koniec mikcji, bóle prącia, jąder, okolicy odbytu – często o zmiennym nasileniu, ból z reguły opisywany jako palący lub drażniący
- Zaburzenia czucia w tym uczucie obrzmienia – jąder prącia, okolicy odbytu, krocza, prostaty 
- Spadek libido, zaburzenia erekcji, ból w trakcie/po wytrysku
 

Poza rozmową z pacjentem – często kluczową, konieczne jest badanie lekarskie – brzucha, jąder i prostaty. 

Test 4 szklanek – o nim najczęściej słyszy się przy okazji zapalenia prostaty. Ta tajemnicza nazwa wzięła się z konieczności wykorzystania do tego testu 4 pojemników na 4 różne próbki – początkowy i środkowy strumień moczu, wydzielinę z gruczołu krokowego (po masażu prostaty) oraz strumień moczu uzyskany po masażu. Istnieje prostsza i wydaje się, że równie wiarygodna odmiana tego testu – dwu-szklankowa tj. wymagająca badania próbek moczu przed i po masażu prostaty. Testy te mają wykluczyć infekcję bakteryjną. Od lat trwa burzliwa dyskusja na temat ścieżki diagnostycznej jednak często słyszy się, że same posiewy nasienia nie wystarczą. Nie zaleca się oznaczania morfologii, poziomu wykładników stanu zapalnego czy PSA. TRUS, czyli transrektalne USG prostaty nie jest rutynowym badanie, ale szczególnie przydatnych w przypadkach oporności na leczenie czy nawrotów. 

Po cystoskopię, uretrografię (badanie radiologiczne cewki moczowej) czy urodynamikę się w wyjątkowych sytuacjach zwłaszcza tam, gdzie istnieje duże podejrzenie innej przyczyny objawów.
 

1. Antybiotyki – jak do tej pory w badaniach naukowych próbowano udowadniać skuteczność takich antybiotyków jak ciprofloksacyna czy levofloksacyna, a także tetracykliny (np. doksycyklina). W leczeniu zapalenia prostaty najczęściej stosowanymi lekami są dodatkowo penicyliny, cefalosporyny, trimetoprym/sulfametaksazol (czyli biseptol). Również długotrwałe terapie antybiotykami tj. 12to tygodniowe nigdy nie potwierdziły swojej skuteczności, wobec tego faktu w ostatnich latach Urolodzy częściej stosują terapie krótkotrwałe – 10-14 dniowe. 

2. Alfa-blokery – czyli tamsulozyna, sylodosyna, alfuzosyna czy doksazosyna – leki wymyślone dla Pacjentów z objawami przerostu gruczołu krokowego. Niestety w przeciwieństwie do tego schorzenia w zapaleniu prostaty ich skuteczność zmniejszania (podobnych przecież) objawów jest znacznie słabiej potwierdzona. Sugeruje się przede wszystkich ich długie (>12 tygodni) stosowanie – raczej jako element kilkuskładnikowej terapii. Warto wspomnieć, że jest jednym z najczęściej stosowanych elementów terapii. 

3. Leki przeciwzapalne – zaskakująco – również nie mają potwierdzonej skuteczności – nie ma ustalonej grupy leków czy ich dawkowania w przypadku CPP. Wszyscy zgodnie twierdzą, że ich jedyne miejsce to jako element zestawu leków i zaleceń. 

4. Leki hormonalne, czyli finasteryd, czyli inhibitor 5 – alfa-reduktazy to również złoty standard w leczeniu przerostu gruczołu krokowego. Jednak nawet dawki większe niż standardowe 5mg /dzień nie przynoszą poprawy w przypadku CPP.

5. Fitoterapia – czy terapia preparatami roślinnymi. I tu spore zaskoczenie, bo kwercetyna (2x 500mg/dzień przez 4 tygodnie) i pyłek kwiatowy (cernilton – 3x2 kaps przez 12 tygodni) w dobrej jakości badaniach naukowych potwierdziły swoją skuteczność w zmniejszaniu objawów typowych dla CPP. Za ten sukces odpowiada za pewne działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne tych substancji. Wobec tak zachęcającego potencjału pośród bardzo rzadko obserwowanych działań niepożądanych te i wiele innych preparatów umocniły swoją pozycję w leczeniu CPP. 

6. Neuromodulacja, czyli oddziaływanie na układ nerwowy celem zmiany jego funkcjonowania. Ze względu na fakt, iż ból jest jednym z dominujących objawów to właśnie pregabalina (w dawkach 150-600mg /dzień) jako lek stosowany w leczeniu bólu neuropatycznego stała się pomysłem na leczenie CPP. Mimo dość dobrych efektów w tym zakresie – dość często terapii tej towarzyszą objawy niepożądane – dlatego też wielu specjalistów sięga po te leki w ostateczności. 

7. Fizjoterapia. 10 tygodni terapii powięziowej,10 tygodni akupunktury 18 tygodni regularnych ćwiczeń aerobowych a także terapia falą uderzeniową ESWT czy też przezskórna stymulacja nerwu piszczelowego (PTNS) to tylko kilka pomysłów na skuteczną walkę z objawami zapalenia prostaty. Wiele z nich nie zostało wystandaryzowanych, ale badania jednoznacznie pokazują, że warto spojrzeć w tym kierunku. Oczywiście najtańsze i chyba najprostsze są ćwiczenia samodzielne – i chociaż być może nikt nigdy nie powie w jakim dokładnie mechanizmie to działa – to jest to kolejny argument za tym, że warto się ruszać i to regularnie. 


Wszyscy Urolodzy zgodnie twierdzą, że Pacjent z zapaleniem prostaty to przede wszystkim bardzo złożony problem – która niezaprzeczalnie wymaga dokładnego badania i szczegółowej rozmowy. Dzięki czemu możemy poznać precyzyjnie ocenić Pacjenta i dostosować leczenie to Jego indywidulanych objawów. Niestety taki Pacjent często wymaga poświęcenia czasu i edukacji. To często wyzwanie dla Lekarza, który musi dobrać pasujący zestaw zaleceń. Tak – zestaw, bo tylko wielokierunkowe działanie i łączenie różnych z wymienionych tu terapii może przynieść sukces i to nawet u 84% pacjentów. 

N41 – czyli zgodnie z nomenklaturą NFZ – zapalenie gruczołu krokowego to rozpoznanie, z którym pacjenci najczęściej na świecie zmieniają Urologa – dlaczego? Dlatego że „się nie zna”, „nie zlecił badań”, zlecił „za dużo badań”, nie „pozwolił się wypowiedzieć” itp. I chyba w większości wypadków to prawda. Pacjent z zapaleniem prostaty to Pacjent, któremu trzeba poświęcić czas i uwagę a tylko wtedy można odnieść sukces w leczeniu. 

Magistro G, Wagenlehner FM, Grabe M, Weidner W, Stief CG, Nickel JC. Contemporary Management of Chronic Prostatitis/Chronic Pelvic Pain Syndrome. Eur Urol. 2016 Feb;69(2):286-97. doi: 10.1016/j.eururo.2015.08.061. Epub 2015 Sep 26. PMID: 26411805.